Mengenal Zakat Fitrah dan Zakat Mal: Panduan Lengkap & Mudah

04 Sep 2024

Ramadhan menjelang tiba, bulan penuh keberkatan dan rahmat. Selain berpuasa, umat Islam digalakkan untuk memperbanyakkan amalan soleh, termasuk menunaikan zakat. Tapi, tahukah anda perbezaan antara zakat fitrah dan zakat mal? Artikel ini akan mengupas tuntas pengertian zakat fitrah dan zakat mal, kepentingan, dan panduan ringkas untuk menunaikannya.

Zakat, rukun Islam yang ketiga, merupakan kewajipan bagi setiap Muslim yang memenuhi syarat. Secara umumnya, zakat terbahagi kepada dua jenis utama, iaitu zakat fitrah dan zakat mal. Kedua-dua zakat ini memiliki syarat dan tujuan yang berbeza.

Zakat fitrah merupakan zakat diri yang wajib dikeluarkan oleh setiap individu Muslim, tanpa mengira usia, sebelum menunaikan solat sunat Aidilfitri. Ia bertujuan untuk membersihkan diri dan harta benda daripada perkara yang tidak baik serta memastikan setiap Muslim dapat meraikan hari raya dengan penuh kesyukuran.

Sementara itu, zakat mal adalah zakat harta yang wajib dikeluarkan apabila harta yang dimiliki mencapai nisab dan haul. Harta yang dimaksudkan termasuklah emas, perak, wang tunai, harta perniagaan, hasil pertanian, binatang ternakan dan lain-lain. Zakat mal bertujuan untuk menyucikan harta benda dan membantu golongan yang memerlukan.

Memahami perbezaan antara kedua-dua jenis zakat ini amat penting agar kita dapat menunaikan kewajipan dengan sempurna dan mendapat keberkatan daripada Allah SWT. Marilah kita sama-sama mendalami pengertian zakat fitrah dan zakat mal, serta menghayati hikmah di sebaliknya.

Perbezaan Antara Zakat Fitrah dan Zakat Mal

Untuk lebih jelas, mari kita lihat perbezaan antara zakat fitrah dan zakat mal dalam jadual di bawah:

Aspek	Zakat Fitrah	Zakat Mal
Jenis Zakat	Zakat Diri	Zakat Harta
Waktu Wajib	Akhir Ramadhan sebelum solat sunat Aidilfitri	Apabila harta mencapai nisab dan haul
Syarat Wajib	Islam, Merdeka, Memiliki makanan lebih daripada keperluan diri dan keluarga pada malam dan pagi raya	Islam, Merdeka, Baligh, Berakal, Memiliki harta yang mencapai nisab dan haul
Kadar	1 gantang (2.7kg) makanan asasi seperti beras, gandum, kurma	2.5% daripada nilai harta yang disimpan selama setahun
Golongan Penerima	Fakir, Miskin, Amil	Fakir, Miskin, Amil, Mualaf, Riqab, Gharimin, Fisabilillah, Ibnu Sabil

Manfaat Menunaikan Zakat

Menunaikan zakat, baik zakat fitrah mahupun zakat mal, memberikan pelbagai manfaat kepada individu dan masyarakat. Antaranya:

Menyucikan Harta dan Diri: Zakat membantu membersihkan harta daripada unsur-unsur yang haram dan tidak baik, sekaligus menyucikan jiwa daripada sifat bakhil dan tamak.
Membantu Golongan Memerlukan: Zakat diagihkan kepada golongan yang memerlukan seperti fakir miskin, membantu meringankan beban hidup mereka dan mengurangkan jurang ekonomi dalam masyarakat.
Mendapat Keberkatan: Allah SWT menjanjikan ganjaran pahala yang besar dan keberkatan dalam harta bagi mereka yang menunaikan zakat.

Amalan Terbaik Menunaikan Zakat

Mempelajari Hukum Zakat: Pastikan anda memahami dengan jelas hukum-hakam zakat, termasuk syarat wajib, kadar dan golongan yang berhak menerimanya.
Menghitung Zakat dengan Tepat: Hitung zakat yang perlu ditunaikan dengan teliti dan pastikan ia mencukupi mengikut kadar yang ditetapkan.
Menunaikan Zakat di Tempat yang Sah: Tunaikan zakat kepada amil zakat yang dilantik atau institusi zakat yang diiktiraf.
Menyegerakan Pembayaran Zakat: Tunaikan zakat sebaik sahaja tiba masanya, terutamanya zakat fitrah yang perlu dijelaskan sebelum solat sunat Aidilfitri.
Ikhlaskan Niat: Pastikan niat menunaikan zakat adalah ikhlas kerana Allah SWT semata-mata, bukan untuk tujuan riak atau menunjuk-nunjuk.

Soalan Lazim Mengenai Zakat Fitrah dan Zakat Mal

Berikut adalah beberapa soalan lazim mengenai zakat fitrah dan zakat mal:

Apakah hukum menunaikan zakat fitrah dan zakat mal?
Hukum menunaikan zakat fitrah adalah wajib bagi setiap Muslim yang memenuhi syarat, manakala zakat mal hukumnya wajib bagi Muslim yang memiliki harta mencapai nisab dan haul.
Bolehkah zakat fitrah ditunaikan dalam bentuk wang tunai?
Terdapat perbezaan pendapat ulama mengenai pembayaran zakat fitrah dalam bentuk wang tunai. Sebahagian ulama berpendapat ia dibolehkan, manakala sebahagian lagi berpendapat ia perlu ditunaikan dalam bentuk makanan asasi. Sebaiknya rujuk kepada fatwa pihak berkuasa agama di tempat anda.
Apakah yang dimaksudkan dengan nisab dan haul dalam zakat mal?
Nisab ialah jumlah minimum harta yang wajib dizakatkan. Haul pula merujuk kepada tempoh pemilikan harta tersebut selama setahun hijrah.
Siapakah golongan asnaf yang berhak menerima zakat?
Terdapat lapan golongan asnaf yang berhak menerima zakat iaitu fakir, miskin, amil, mualaf, riqab, gharimin, fisabilillah dan ibnu sabil.
Dimanakah boleh saya menunaikan zakat?
Anda boleh menunaikan zakat kepada amil zakat yang dilantik, masjid, surau atau institusi zakat yang diiktiraf.

Kesimpulan

Menunaikan zakat fitrah dan zakat mal adalah kewajipan setiap Muslim yang mampu. Selain menyucikan harta dan diri, ia juga merupakan manifestasi rasa syukur kita kepada Allah SWT atas segala nikmat yang diberikan. Dengan memahami pengertian zakat fitrah dan zakat mal, serta menunaikannya dengan ikhlas dan penuh tanggungjawab, semoga kita mendapat keberkatan dan rahmat daripada Allah SWT di dunia dan akhirat.