Nieuwe Wet Zorg en Dwang: Bescherming en Rechten in de Zorg

01 Jul 2024

Stel je voor: je bent afhankelijk van zorg, maar de zorg die je krijgt voelt niet als hulp, maar als dwang. Hoe behoud je dan je autonomie en waardigheid? De nieuwe Wet zorg en dwang (Wzd) probeert hierop een antwoord te geven. Deze wet, die de oude Wet Bopz verving, beoogt de rechten en vrijheden van mensen met een verstandelijke beperking of psychogeriatrische aandoening te beschermen wanneer onvrijwillige zorg noodzakelijk is.

De Wet zorg en dwang, ingevoerd op 1 januari 2020, markeert een belangrijke verschuiving in de manier waarop we denken over onvrijwillige zorg. De focus ligt niet langer op het controleren van gedrag, maar op het begrijpen van de onderliggende oorzaken en het bieden van zorg die aansluit bij de individuele behoeften en wensen van de cliënt. De wet benadrukt het belang van vrijwillige zorg en stelt dat onvrijwillige zorg alleen mag worden toegepast als er geen andere mogelijkheden zijn en het absoluut noodzakelijk is om ernstig nadeel te voorkomen.

De Wzd is ontstaan vanuit de behoefte aan een meer mensgerichte aanpak van onvrijwillige zorg. De oude Wet Bopz werd vaak bekritiseerd vanwege het paternalistische karakter en de beperkte betrokkenheid van cliënten bij besluitvorming. De Wzd beoogt dit te veranderen door de cliënt centraal te stellen en de inbreng van familie en naasten te vergroten. Het uitgangspunt is dat iedereen recht heeft op zelfbeschikking, ook mensen met een verstandelijke beperking of psychogeriatrische aandoening.

Een van de belangrijkste aspecten van de nieuwe wetgeving betreffende zorg en dwang is de nadruk op preventie. Het doel is om onvrijwillige zorg zoveel mogelijk te voorkomen door te investeren in goede zorg, ondersteuning en een omgeving die de zelfredzaamheid en het welzijn van de cliënt bevordert. De wet stimuleert het gebruik van minder ingrijpende maatregelen en benadrukt het belang van een zorgvuldige afweging van alle belangen.

De implementatie van de Wet zorg en dwang brengt echter ook uitdagingen met zich mee. Zorgprofessionals moeten zich de nieuwe werkwijze eigen maken en leren omgaan met de complexiteit van de wet. Ook de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd personeel en middelen is een belangrijke factor voor een succesvolle implementatie. Desalniettemin biedt de Wzd een belangrijke kans om de kwaliteit van zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en psychogeriatrische aandoening te verbeteren en hun rechten en waardigheid te waarborgen.

De Wzd heeft zijn wortels in het VN-Verdrag Handicap, dat het recht op zelfbeschikking en gelijke behandeling voor mensen met een handicap benadrukt. De wet is van groot belang omdat het een wettelijk kader biedt voor het waarborgen van de rechten van een kwetsbare groep in de samenleving.

Een voorbeeld van de toepassing van de Wzd is een situatie waarin een persoon met dementie wegloopt en zichzelf in gevaar brengt. Als er geen andere mogelijkheden zijn, kan onvrijwillige zorg, zoals het plaatsen van een gesloten deur, worden toegepast om de persoon te beschermen. Echter, de wet vereist dat alle minder ingrijpende maatregelen eerst worden overwogen en dat de onvrijwillige zorg proportioneel en zo kort mogelijk durend is.

Voor- en nadelen van de Wet zorg en dwang

De Wzd brengt zowel voordelen als nadelen met zich mee:

Voordelen: Meer aandacht voor de rechten van de cliënt, meer betrokkenheid van familie, focus op preventie en minder ingrijpende maatregelen.

Nadelen: Complexiteit van de wet, uitdagingen bij de implementatie, beschikbaarheid van middelen en personeel.

Veelgestelde vragen:

1. Wat is de Wzd? Antwoord: De Wet zorg en dwang regelt onvrijwillige zorg voor mensen met een verstandelijke beperking of psychogeriatrische aandoening.

2. Wanneer mag onvrijwillige zorg worden toegepast? Antwoord: Alleen als er geen andere mogelijkheden zijn en het noodzakelijk is om ernstig nadeel te voorkomen.

3. Wie beslist over onvrijwillige zorg? Antwoord: Een onafhankelijke arts of psychiater.

4. Wat zijn voorbeelden van onvrijwillige zorg? Antwoord: Beperking van bewegingsvrijheid, toedienen van medicatie, fixatie.

5. Wat zijn de rechten van de cliënt? Antwoord: Recht op informatie, inspraak, rechtsbijstand en een onafhankelijke klachtenprocedure.

6. Wat is de rol van familie? Antwoord: Familie wordt betrokken bij de besluitvorming en kan de cliënt ondersteunen.

7. Waar kan ik meer informatie vinden? Antwoord: Op de website van de Rijksoverheid.

8. Wat zijn de belangrijkste veranderingen ten opzichte van de Wet Bopz? Antwoord: Meer focus op rechten van de client, preventie en minder ingrijpende maatregelen.

Tips en trucs: Zorg voor goede documentatie, communiceer open met de cliënt en familie, zoek deskundige hulp bij vragen en twijfels.

De nieuwe Wet zorg en dwang is een belangrijke stap voorwaarts in de bescherming van de rechten en waardigheid van mensen met een verstandelijke beperking of psychogeriatrische aandoening. De wet benadrukt het belang van vrijwillige zorg, preventie en een mensgerichte aanpak. Hoewel de implementatie van de wet uitdagingen met zich meebrengt, biedt het de mogelijkheid om de kwaliteit van zorg te verbeteren en de autonomie van cliënten te vergroten. Het is cruciaal dat zorgprofessionals, familieleden en cliënten zich goed informeren over de wet en de praktische toepassing ervan om ervoor te zorgen dat onvrijwillige zorg alleen wordt toegepast wanneer absoluut noodzakelijk en altijd met respect voor de rechten en waardigheid van de betrokken persoon. De weg naar een zorgzame en respectvolle benadering van onvrijwillige zorg is een continue proces van leren, aanpassen en samenwerken. Door open te staan voor nieuwe inzichten en de dialoog aan te gaan, kunnen we ervoor zorgen dat de Wet zorg en dwang daadwerkelijk bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven voor iedereen die afhankelijk is van zorg.